rationeel schreef op 1 oktober 2019 20:25:
De vervolging van Belgische IS-strijders in Syrië en Irak is een van de meest delicate dossiers die ik ooit heb gezien, zowel op politiek als op geopolitiek vlak', zegt Paul Van Tigchelt, topman van het Orgaan voor de Coordinatie en Analyse van de Dreiging (OCAD).
In de marge van de Algemene Vergadering van de VN vorige week in New York kondigde vicepremier Alexander De Croo (Open VLD) aan dat Irak een opening maakt om Belgische IS-strijders op het eigen grondgebied te berechten, 'op basis van een juridisch mechanisme dat meerdere garanties biedt'. Hét hete hangijzer daarbij is het bestaan van de doodstraf in Irak.
Irak wil 10 miljoen dollar voor elke overgedragen IS-terrorist.
Knack vernam uit meerdere goed geïnformeerde bronnen dat België zich samen met Frankrijk, het VK, Zweden, Duitsland, Denemarken en Nederland al maandenlang in alle discretie voorbereidt op onderhandelingen met de Iraakse overheid. In juni hebben de zeven overleg gepleegd in Parijs, maar een onderling akkoord is nog niet bereikt. Ook de Belgische overheid heeft naar verluidt nog géén duidelijke positie ingenomen. Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) is daarover nog in overleg met minister van Justitie Koen Geens (CD&V).
100 miljoen dollar voor nieuwe gevangenis
'Europa, neem jullie IS-strijders terug.' Het was de Amerikaanse president Donald Trump die midden februari met een tweet het thema bovenaan op de diplomatieke agenda plaatste. Kort daarna nam de federale regering in lopende zaken een officieel standpunt in: alles wordt in het werk gesteld om te vermijden dat Syriëstrijders terugkeren naar België. 'De voorkeur gaat naar een vorm van internationale berechting in overleg met andere landen die met hetzelfde probleem geconfronteerd worden', zei de woordvoerder van premier Charles Michel (MR) toen.
Het Franse persagentschap AFP en de Britse krant The Guardian berichtten eerder al op basis van anonieme regeringsbronnen dat Irak een aanbod had gedaan aan westerse landen om Syriëstrijders te berechten in ruil voor dollars. Knack kon het concrete voorstel van de Iraakse premier Adel Abdel-Mehdi inkijken. Het gaat om een document van 2 maart 2019, dat circuleert onder Europese landen die overwegen om in de komende weken onderhandelingen met Bagdad op te starten. Abdel-Mehdi benadrukt in de tekst van twee pagina's dat het plan is om niet-Iraakse IS-leden te berechten 'overeenkomstig de Iraakse procedures en wetten'. Opmerkelijk: de betrokken landen 'mogen geen consulaire of juridische interventies uitvoeren'. En in ruil voor de klus wil Irak een pak geld. 'De landen dekken de kosten van voedsel, medische kosten, persoonlijke benodigdheden en openbare middelen, zoals bewakings-, onderzoeks- en gerechtskosten, die we schatten op 2 miljoen dollar per verdachte per jaar. Aan dit bedrag wordt 100 miljoen dollar toegevoegd voor de voorziening van een versterkte gevangenis met een oppervlakte van 250.000 vierkante meter, geschikt voor de opsluiting en berechting van 2000 gevangenen.' Een nieuw Guantanamo, als het ware.
Daarbovenop vraagt Irak ook een schadevergoeding om verwoeste regio's en Iraakse slachtoffers van terroristische operaties en hun families te vergoeden. 'De betaling van die compensatie moet onmiddellijk beginnen, voor een bedrag van 10 miljoen voor elke IS-terrorist overgedragen aan Irak.'
Alle strijders - mannen én vrouwen - die deel hebben uitgemaakt van een terroristische organisatie worden vervolgd en berecht.
Volgens goed geïnfomeerde bronnen wisselt de dienst Contraterrorisme/Gewelddadig Extremisme van de FOD Buitenlandse Zaken sinds juli 2019 concrete informatie over het Irak-voorstel uit met andere Belgische partners: het kabinet van de premier, de Staatsveiligheid, de militaire inlichtingendienst ADIV, het OCAD, en de kabinetten van Justitie en Binnenlandse Zaken. Een discussie met de Iraakse overheid wordt voorbereid, en er is sprake van plannen voor een Europese missie naar Irak om de berechting van Europese strijders te bespreken.
'Irak is een soevereine staat, meester van de strafprocedures die op zijn grondgebied worden gevoerd', antwoordde minister Geens vorige week in de Kamercommissie Justitie op een parlementaire vraag van Jessika Soors (Groen). 'Toch staat ons land erop dat deze strafprocedures en de strafuitvoering internationale standaarden respecteren inzake foltering en onmenselijke of vernederende behandeling. Ik kan u ook bevestigen dat België zich verzet tegen de toepassing van de doodstraf in Irak of elders en dat België dit principe ondubbelzinnig heeft herhaald tegenover de Iraakse autoriteiten, wat ook de gepleegde feiten mogen zijn.'
Vraag is of België en de Europese partners erin zullen slagen om sluitende garanties af te dwingen van Irak. Wanneer de Europese landen hun akkoord geven om in Irak gerechtelijke procedures tegen landgenoten te voeren, dan kunnen die landen zelf aansprakelijk worden gesteld voor nationale, Europese en internationale rechtbanken. Met name het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens is in dat opzicht cruciaal.
Als alternatief voor berechting onder Iraakse wetten is ook al de oprichting van een internationaal tribunaal in Irak geopperd. Maar de Amerikaanse overheid heeft al laten weten tegen zo'n internationale rechtbank gekant te zijn.
Wraakgevoelens
'Alle strijders - mannen én vrouwen - die deel hebben uitgemaakt van een terroristische organisatie worden vervolgd en berecht', zegt OCAD-topman Paul Van Tigchelt. 'Dat kan in het land van herkomst of in het land waar ze de misdrijven hebben gepleegd. Het is voor alle betrokken landen dansen op het slappe koord. De Amerikanen en de Koerden in Syrië vragen dat we onze verantwoordelijkheid nemen. Een van de denksporen is om de Iraakse overheid te versterken en te helpen om de strijders daar te laten berechten. Het zijn onze burgers en dus moeten we mee een oplossing zoeken.'
De Belgische veiligheidsdiensten roepen wel op om ook oog te hebben voor de lange termijn, zegt Van Tigchelt. 'Er zitten ook strijders tussen die minder ernstige feiten op hun kerfstok hebben. Zelfs als we hen ter plaatse berechten, riskeer je dat zij ooit vrijkomen. Wat daarna? Het is niet uit te sluiten dat ze wraakgevoelens zullen koesteren. Dat is in het verleden ook al gebeurd. We moeten oppassen dat we geen nieuwe generatie jihadisten creëren die zich wil wreken op het Westen.'
Waar zitten de Belgische Syriëstrijders?
- Volgens het OCAD bevinden 294 foreign terrorist fighters die ooit vanuit België zijn vertrokken zich nog steeds in Syrië of Irak. 151 van hen zijn vermoedelijk overleden.
- 3 mannelijke strijders zitten opgesloten in Iraakse gevangenissen.
- 52 andere volwassenen ( 35 vrouwen en 17 mannen) worden vastgehouden of bevinden zich in vluchtelingenkampen in Syrië onder controle van de Syrische Democratische Strijdkrachten.
- Het OCAD heeft weinig informatie over het lot van de overige 88 strijders. 'Waarschijnlijk bevindt een klein deel zich nog in de provincie Idlib, waar ze zich vervoegden bij de rangen van terreurgroep Hayat Tahrir al Sham en andere groepen.'
- Daarnaast zouden 171 minderjarigen met een link met België in het conflictgebied verblijven: 68 in Syrische vluchtelingenkampen, van de rest is de locatie niet bekend.