voda schreef:
Miljarden voor wind en zon: duurzaam of zinloos?
11-01-2010 | Gepubliceerd 08:31
11-01-2010 | Laatst bijgewerkt 16:11
De komende tien jaar wil Nederland, in navolging van Duitsland, miljarden investeren in windmolens en zonnepanelen. Experts denken radicaal verschillend over de te behalen milieuwinst.
Duitsland maakt er al enkele jaren flink werk van. De beschikbaarheid van wind- en zonne-energie is sinds 2000 fors toegenomen bij de Oosterburen, met dank aan speciale subsidietarieven die investeringen in windmolens en zonnepanelen gedurende twintig jaar ondersteunen. In 2008 maakte windenergie al 6,3 procent uit van de Duitse elektriciteitsproductie, vijf keer zoveel als acht jaar eerder.
Stroom uit zon en wind is duurder dan energie uit fossiele brandstoffen, maar verdient volgens voorstanders mede uit milieuoverwegingen steun. Onderliggend idee is dat schone energie uit niet-fossiele bronnen voor minder uitstoot van broeikasgas koolstofdioxide zorgt en bijdraagt aan de strijd tegen de opwarming van de aarde.
Dure optie?
Het Duitse onderzoeksinstituut RWI plaatste onlangs echter stevige vraagtekens bij de zogenoemde CO2-effectiviteit van miljardensubsidies voor wind en zon.
Economen van het RWI stellen dat subsidie van wind en zon bij de huidige stand van de techniek nog steeds relatief duur is. Per ton koolstofdioxide die wordt uitgespaard, kost zonne-energie zo'n 716 euro, becijferden de onderzoekers.
Voor windenergie zijn de kosten volgens het RWI lager, te weten zo'n 54 euro per ton vermeden CO2. Maar nog steeds gaat het om prijzen die duidelijk hoger zijn dan CO2-prijzen op de Europese handelsmarkt voor emissierechten. Die schommelden de afgelopen twee jaar tussen de 28 euro en een recent dieptepunt van iets meer dan 12 euro.
CO2-effect
Het grootste probleem van de directe, nationale subsidies voor wind en zon, ligt volgens het Duitse onderzoek in de wisselwerking met het Europese handelssysteem voor emissierechten van CO2.
Het Europese systeem kent quota toe aan grote industriële bedrijven en de elektriciteitsbranche voor de uit te stoten hoeveelheden CO2. Bedrijven met overschotten of tekorten kunnen handelen in emissierechten.
De Duitse subsidies voor windmolens en zonnepanelen hebben volgens het RWI een tweeledig effect. Binnen de Duitse elektriciteitsector zorgt het grotere aandeel van zon en wind voor een lagere uitstoot van CO2. Maar dit effect wordt vrijwel geheel teniet gedaan, doordat meer groene stroom ervoor zorgt dat Duitse energiebedrijven Europese CO2-rechten overhouden en kunnen doorverkopen.
Dit laatste heeft volgens het RWI een drukkend effect op de CO2-prijs en biedt industriële bedrijven in Europa de mogelijkheid om juist meer CO2 uit te stoten. "Sinds de inwerkingtreding van het ETS (Europese handelssysteem voor emissierechten, Z24) in 2005, is het netto-klimaateffect van het EEG (Duitse subsidie voor duurzame elektriciteit, Z24) vrijwel nul geweest", is de stellige conclusie.
Nationale subsidie
"Het is correct dat een kilowattuur meer groene energie ervoor zorgt dat je minder stroom hoeft te leveren op basis van kolen en gas. Maar de vervolgconclusie klopt niet", reageert Max Rathmann, specialist Europees duurzaam energiebeleid bij adviesbureau Ecofys.
"Bij de bepaling van de hoeveelheid CO2-emissierechten die verhandeld mogen worden, is sinds 2005 wel degelijk rekening gehouden met doelen voor de groei van het aandeel duurzame energie", zegt Rathmann. "Alleen als Europese landen meer duurzame energie produceren dan ze gepland hebben, treedt het effect op dat de industrie emissierechten overhoudt. Maar voorlopig ligt het aandeel duurzame energie in Europese landen min of meer op koers."
Econoom Onno Kuik van het instituut voor milieuvraagstukken van de Vrije Universiteit Amsterdam neemt een tussenpositie in. "Hoe meer duurzame elektriciteit wordt opgewekt, des te makkelijker het wordt om de Europese emissiedoelstellingen te halen. Aan de andere kant leidt meer duurzame elektriciteit ook tot lagere prijzen van CO2-rechten, wat weer minder prikkel geeft tot het nemen van andere reductiemaatregelen door elektriciteitsbedrijven of andere takken van de industrie die aan de emissiehandel meedoen."
Belangrijke vraag is volgens Kuik wat maatschappelijk het goedkoopst is: subsidies voor duurzame elektriciteit of hogere CO2-prijzen? "Uit diverse onderzoeken blijkt dat subsidies op korte termijn duurder zijn, maar op langere termijn wellicht niet. Door de omschakeling naar duurzame elektriciteit nu tegen extra kosten te bevorderen, ben je in een later stadium mogelijk goedkoper uit."
Nederlandse miljarden
De Nederlandse regering heeft inmiddels vergevorderde plannen om, net als Duitsland, het aandeel van duurzame elektriciteit in de energievoorziening fors te verhogen. In 2020 moet 35 procent van de elektriciteit uit duurzame bronnen komen. Ter vergelijking: in 2008 had elektriciteit volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek een aandeel van 7,5 procent in het elektriciteitsverbruik.
Minister van der Hoeven van Economische Zaken liet in 2009 becijferen dat in de periode tot 2020 nog 5,5 tot 9 miljard euro extra overheidssteun nodig is om de capaciteit van duurzame elektriciteitsopwekking te vergroten. Daarbij gaat het vooral om de uitbreiding van windmolenparken op land en zee tot zo'n 6000 megawatt in 2020. Plan is om hiervoor vanaf 2012 een nieuwe heffing in te voeren via de energierekening van consumenten en bedrijven.
Leercurve
Rathmann van Ecofys stelt dat de plannen voor duurzame energievoorziening verder gaan dan de CO2-doelstelling alleen. "Het gaat ook om de zekerheid van de energievoorziening en het ontwikkelen van markten voor duurzame technologieën."
Vraag is of je daarvoor grootschalig in wind- en zonne-energie moet investeren. "Daarin zijn eigenlijk twee scholen", stelt econoom Kuik. "Sommigen stellen dat een zekere schaalgrootte nodig is, zodat leereffecten ontstaan die de kosten van wind- en zonne-energie doen dalen. Maar er zijn ook sceptici die vinden dat je het geld beter in onderzoek en ontwikkeling kunt steken, totdat duurzame technologieën goed kunnen concurreren met fossiele brandstoffen."
Opmerkelijk genoeg toonde Chris Buijnk, de hoogste ambtenaar op het ministerie van Economische Zaken, zich afgelopen week in het tradionele nieuwjaarsartikel in economenblad ESB weinig enthousiast voor aparte subsidies om doelstellingen voor duurzame energie te halen. Op persoonlijke titel stelt Buijnk voor alleen te letten op de doelen voor de reductie van CO2.
Lees ook:
Energienota vanaf 2012 omhoog door nieuwe heffing
Windmolenpark bij Urk krijgt miljard van het kabinet
Zonnepaneel op je dak fors goedkoper
Jeroen de Boer
jeroen.deboer@z24.nlgo.z24.nl/go/e/rss_ad/http://www.z24....