Duitsland bevindt zich in de economisch achterhoede en staat al langer bekend als ‘de zieke man van Europa’. Sommige economen vinden dit geen eerlijke beschrijving, al is het land duidelijk geen koploper meer. Wat betogen zij?
Duitsland kreeg eerdergenoemde bijnaam voor het eerst in 1998 na de dure hereniging van de oost- en westzijde. Volgens het IMF zal de Duitse economie, als enige van de G-7, in 2023 krimpen. Maakt dat de grootste economie van Europa dan wederom een ‘zieke man’, of zit dat anders? CNBC vroeg het de experts.
Nee, betoogt Holger Schmieding van Berenberg Economics. Duitsland beschikt volgens hem over een economie met een recordwerkgelegenheid, veel vacatures en de beste positie van bijna alle grote economieën in de wereld. Dan past het niet om het een zieke man te noemen.
Ook Jasmin Groeschl van Allianz ziet grote verschillen tussen het land zoals we het nu kennen en zijn laatste periode als Europa's zieke man. Zo is er volgens haar momenteel meer druk van externe geopolitieke uitdagingen en een wereldwijde economische vertraging.
De Duitse economie worstelt op twee fronten, meent Stefan Kooths van het Kiel Institute for World Economy. Er zijn conjuncturele problemen op de korte termijn, waarvan er veel het gevolg zijn van het mondiale economische klimaat. Ook zijn er structurele problemen op de langere termijn waar het land zelf de verantwoordelijk voor draagt.
Cyclische problemen: export
Een groot verschil tussen nu en de jaren na de Wende is de cyclische tegenwind waar het land momenteel mee te kampen heeft, benadrukt Carsten Brzeski van ING Research. De heropening van China eerder dit jaar zorgde niet voor de opleving waar productielanden over de hele wereld op hoopten. De hogere rentetarieven en energieprijzen hebben ook effect.
De export van Duitsland is dan ook voornamelijk cyclisch van aard: dit zijn met name auto's, machines, gereedschappen en chemicaliën. Andere landen, zoals Frankrijk, zijn veel afhankelijker van de export van diensten en die floreren in een post-pandemische wereld. Duitsland heeft het moeilijk omdat juist de exportmachine hapert, meent Groeschl. Voor het eerst in decennia meldde het exportland een handelstekort van €1 miljard in mei 2022. Sindsdien is er wel weer sprake van een handelsoverschot, met een totaal van €18,7 miljard in juni.
Maar de export staat nog steeds op een laag pitje. De waarde van de exportgoederen in juni steeg met slechts 0,1% op maandbasis en daalde 1,9% op jaarbasis. De export naar China daalde in juni met 5,9% tot €8,2 miljard op maandbasis.
Geen geloofwaardigheid
Ook op de langere termijn kampt Duitsland met structurele problemen. Als deze worden opgelost, maakt het land voor het eerst weer kans om af te komen van het ‘zieke man’-imago. Wat speelt er?
Duitsland heeft lagere vennootschapsbelastingen nodig, minder bureaucratie, snellere goedkeuringsprocedures, meer investeringen in wegen, bruggen en digitale infrastructuur, concurrerende elektriciteitsprijzen en betere scholen, somt Joerg Kraemer van Commerzbank op. Volgens hem ontbreekt het aan een geloofwaardig alomvattend hervormingspakket om de onderliggende oorzaken van de slechte economische prestaties aan te pakken.
Daarnaast daalt het aantal gewerkte uren in Duitsland al sinds 1991, wat drukt op het groeipotentieel. Een groeiend aantal mensen moet daardoor worden ondersteund door het pensioenstelsel. Duitsland heeft de grootste vergrijzende bevolking van Europa, waardoor het pensioenstelsel nog meer onder druk komt te staan. Er zijn hervormingen nodig, waaronder een verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd, meent Kooths.
Duitsland vaart met energie eigen koers
Na de invasie van Rusland in Oekraïne waren ook in Duitsland de energieprijzen volatiel. Maar energie is ook een langetermijnkwestie. Duitsland heeft een strategie voor energie-efficiëntie met doelen voor 2050, die onder meer een vermindering van het primaire energieverbruik tegen 2030 bevat. Duitsland denkt, vergeleken met andere Europese langen, anders over de toekomst van kernenergie.
Zo sloot het land bijvoorbeeld in april zijn laatste drie kerncentrales om het risico op kernongelukken te minimaliseren. Veel klimaatwetenschappers zien dat als een stap in de verkeerde richting. Ondertussen bestaat ook de vrees dat de hoge energiekosten Duitse bedrijven doen overwegen om het land te verlaten.
Middenmoot
Omdat er meerdere factoren zijn die Duitsland het imago van ‘zieke man’ bezorgen, zal het nog wel even duren voordat het dit van zich af kan schudden. Duitsland was ooit de groeimotor van Europa, maar is al enige tijd geen koploper meer. Het is afgezakt naar de middenmoot, vindt Schmieding.
Als Duitsland al ziek is, dan zijn het ziekten die duidelijk ook andere Europese economieën hebben getroffen. Het is dus niet zo dat dit een geïsoleerd geval is. Maar als grootste economie van de eurozone is het waarschijnlijk wel de meest prominente en meest blootgestelde, meent Brzeski.