In De Grafiek van de Maand bespreken afwisselend Jeroen Blokland, Jack Neele en Peter van der Welle van Robeco een grafiek. Het onderwerp kan van alles zijn, zolang het met beleggen, economie of financiën te maken heeft.
De dood van de Iraanse generaal Qasem Soleimani afgelopen week heeft een nieuwe impuls gegeven aan geopolitieke onzekerheid.
De vaak geciteerde Economic Policy Uncertainty-index tikte rond augustus 2019 de hoogste stand van de afgelopen 25 jaar aan. Niet eerder gebruikten analisten van de Economist Intelligence Unit, waar deze index op gebaseerd is, het woord “onzekerheid” zo frequent in hun analyses als op dat moment.
Een klinkende verkiezingswinst voor Boris Johnson in het Verenigd Koninkrijk volgde. En een aangekondigde ratificatie van een handelsovereenkomst tussen China en de Verenigde Staten in december leek de financiële markten verder te steunen in de overtuiging dat geopolitiek risico nu echt op z’n retour zou zijn in het nieuwe jaar.
Maar afgelopen week schoten de goudprijs en de risicopremie in olie omhoog in reactie op het nieuws dat de Verenigde Staten de Iraanse generaal had omgebracht vanwege “het plannen van aanvallen op Amerikaanse doelen”. Vrees voor Iraanse vergelding en verdere escalatie domineerde de nieuwsstroom.
Wat kan Iran?
Bij dit soort geopolitieke gebeurtenissen is het cruciaal om de strategische opstelling van de betrokken partijen te begrijpen. De uiteindelijke reactie wordt niet simpelweg gedomineerd door de wens tot vergelding, maar door de eigen beperkingen waarmee een partij (in dit geval Iran) geconfronteerd wordt.
Ondanks dat de retoriek anders doet vermoeden, lijkt de ruimte voor vergelding voor Iran gelimiteerd. Jarenlange sancties hebben het land economisch verzwakt. Iran bevindt zich momenteel in een diepe recessie, waarbij het IMF inschat dat de contractie in de economische groei afgelopen jaar maar liefst 9,5% (jaar op jaar) bedroeg. In feite is er sprake van stagflatie, gezien de inflatie van 36%.
De werkloosheid, en daarmee ook de sluimerende onvrede onder de bevolking, is hoog. Het land kent meer dan drie miljoen werklozen en de verwachting is dat dit alleen maar verder zal oplopen. De grafiek van de week laat zien dat de werkloosheidsgraad inmiddels 15% bedraagt, het hoogste niveau van de afgelopen 19 jaar.
Economisch is Iran niet in staat om een langdurige oorlog, die mogelijkerwijs voortvloeit uit vergaande vergeldingsacties, te voeren tegen een militaire en economische grootmacht als de Verenigde Staten. Dat blijkt ook uit de reactie van de Iraanse minister Buitenlandse Zaken Zarif, die afgelopen dagen aangaf dat het regime in Iran geen escalatie of oorlog zoekt.
“All is well”
Trump heeft evenmin interesse in een oorlog in het Midden-Oosten. Deze zou een verkiezingsbelofte verbreken, op het moment dat de de verkiezingen in november hun schaduwen al vooruit werpen. “All is well”, tweette Trump na de mislukte Iraanse raketaanval op militaire basissen van de VS in Irak.
Hoe dwingend (en geruststellend) economische logica in dit opzicht ook mag zijn, het doet onvoldoende recht aan de complexiteit van de situatie.
Met de dood van Soleimani is het Iraanse regime in het hart geraakt. Het zou naïef zijn te verwachten dat verdergaande escalatie nu volledig van de baan is en de markten de geopolitieke risicopremies in goud en olie weer volledig kunnen uitprijzen.
Zoals Leonid Trotsky ooit sinister opmerkte: “Jij mag dan wel geen interesse hebben in oorlog, maar oorlog heeft wel interesse in jou”.
Peter van der Welle is sinds 2012 beleggingsstrateeg bij Robeco Investment Solutions. Hiervoor was hij werkzaam bij MN, het CBS en de NIBC. Van der Welle is econoom en gespecialiseerd in statistiek, multi-asset allocatie en monetaire economie. Hij studeerde algemene economie aan de Universiteit van Tilburg. Meer informatie over Van der Welle treft u hier.