De bank der centrale banken waarschuwt voor de steeds hogere staatsschulden. Zou de Fed weer optreden als lender of last resort, met alle gevolgen van dien?
Onlangs publiceerde de Bank for International Settlements (BIS) het economisch jaarverslag. De BIS wordt ook wel de bank der centrale banken genoemd en opereert vanuit het Zwitserse Bazel. De BIS heeft veel invloed en is doorgaans buitengewoon goed geïnformeerd over de financiële markten.
De instelling toonde zich gematigd optimistisch. Volgens de BIS staat de wereld er aanzienlijk beter voor dan een jaar geleden. Een ‘zachte landing’ van de economie wordt als de meest waarschijnlijke uitkomst gezien. Algemeen directeur Agustín Carstens maakte echter nog wel melding van de nodige risico’s.
Ten eerste wordt een heropleving van de inflatie niet uitgesloten. Ten tweede denkt men dat commercieel vastgoed de sterk gestegen rente nog niet volledig heeft verwerkt. Het grootste gevaar schuilt volgens de BIS echter in de steeds hogere staatsschulden en tekorten. Volgens de bank lijken deze staatsschulden op het ene moment nog houdbaar, tot ze dat opeens niet meer zijn. Dat moment komt, maar is onvoorspelbaar.
Oplopende rente
De waarschuwingen zijn de financiële markten niet ontgaan. Na de zwakke performance van president Biden in het eerste verkiezingsdebat liep de rente onmiddellijk op. Nu de kansen van Donald Trump toenemen, verwachten beleggers meer importtarieven en belastingverlagingen. Daardoor zal de rente op staatsobligaties met een looptijd van tien jaar oplopen. Tegelijkertijd verwacht de markt dat Trump, als hij president wordt, Jerome Powell zal vervangen door een gouverneur die meer genegen is de rente te verlagen.
Trump noemt zich graag de ‘King of Debt’. De staatsschuld zou onder zijn leiding kunnen ontsporen, met hogere inflatie en rente tot gevolg.
De situatie in de Verenigde Staten lijkt sterk op die in Frankrijk. Ook daar is de kracht van een meer populistische variant toegenomen. Ook daar bestaat de vrees dat de staatsfinanciën hierdoor uit het lood kunnen raken. En ook daar anticiperen de beurzen hierop met hogere rentes.
De sterk oplopende staatsschulden in zowel Frankrijk als de Verenigde Staten zijn zeker een bron van zorg. Maar is de bestaande vrees op de beurzen terecht? In beide landen hebben de zittende regeringen immers zelf een behoorlijk steentje bijgedragen aan de oplopende schuld. Nieuwe bewindspersonen daar de schuld van geven is niet helemaal terecht.
Lees ook: Komt er een recessie? Dit zegt de verrassend voorspelbare Walmart-indicator
Disciplinerende werking
Bange beleggers lijken met hun vrees voor uit de hand lopende staatsschulden echter buiten de almacht van de obligatiemarkten te rekenen. Obligatiemarkten hebben in het verleden altijd voor een disciplinerende werking gezorgd. Meer dan eens moesten ambitieuze politici onder druk van een stijgende rente hun beleidsvoornemens flink afzwakken of zelfs volledig inslikken.
Een steeds verder oplopende rentelast beperkt de beleidsruimte van een regering immers aanzienlijk. In de Verenigde Staten is de rentelast inmiddels de grootste begrotingspost. Het land geeft meer uit aan rente dan aan bijvoorbeeld defensie of sociale zekerheid. Dat houd je nooit lang vol.
Nu kan Frankrijk zich wel het een en ander permitteren. Als het er op aan komt zullen de Fransen zich net als in het verleden weinig aantrekken van begrotingsregels uit Brussel. Frankrijk vormt immers samen met Duitsland het hart van de Europese Unie. En laat de Duitsers nu net hetzelfde probleem hebben.
Vicieuze cirkel
De Verenigde Staten hebben zo bezien helemaal een uitzonderingspositie. Met de dollar als wereldhandelsmunt hebben ze alleen wel de macht om veel schulden te maken en de rekening daarvan bij de rest van de wereld neer te leggen.
Althans, zo werkte het altijd. Daar lijkt nu enige kentering in te komen. Zo zijn China en Japan om uiteenlopende redenen niet meer zo actief als koper van Amerikaanse staatsobligaties. En ook in de rest van de wereld neemt het enthousiasme af. De enorme hoeveelheid nieuwe Amerikaanse staatsleningen moet steeds meer door Amerikaanse beleggers worden gekocht. Dat gaat goed zo lang het goed gaat.
Meer lenen betekent een hogere schuld, een hogere rentelast met als gevolg dat er nog meer geleend moet worden. Het is de welbekende vicieuze cirkel.
Het is geen probleem totdat het opeens wel een probleem is. Ondertussen lijken bezuinigingen of belastingverhogingen geen optie. Iedere politicus die daartoe beslist heeft weinig kans om gekozen te worden. Meer economische groei als gevolg van al die schulden? Dat zou kunnen, maar hoe hoger de schuld hoe kleiner de kans.
Lender of the last resort
Zo kom je uiteindelijk toch weer terecht bij de Federal Reserve, de ‘lender of the last resort’. De Fed zou opnieuw als koper van staatsleningen kunnen opereren. Powell lijkt daar echter weinig zin in te hebben.
De kans lijkt aanwezig dat een nieuwe president van de Verenigde Staten een nieuwe gouverneur zal benoemen. Eentje die bereid is om de steeds verder uitdijende staatsschuld wel op te kopen, met alle gevolgen van dien. De BIS waarschuwt niet helemaal voor niets.
Martine Hafkamp is algemeen directeur van Fintessa Vermogensbeheer. Fintessa is een zelfstandig, onafhankelijk en gespecialiseerd vermogensbeheerkantoor uit Baarn, en tweevoudig winnaar van de Gouden Stier. Deze publicatie is samengesteld door Fintessa B.V. De in deze publicatie vermelde gegevens zijn ontleend aan door Fintessa B.V. betrouwbaar geachte bronnen en publiekelijk bekende informatie. Deze publicatie bevat beleggingsaanbevelingen, maar geen beleggingsadvies noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Voor de juistheid en volledigheid van de genoemde feiten, gegevens, meningen, verwachtingen en uitkomsten daarvan kan Fintessa B.V. niet instaan. Fintessa B.V. is een beleggingsonderneming en beschikt over een vergunning op grond van de Wet financieel toezicht. Fintessa B.V. staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandsche Bank. Voor de uitgebreide Disclaimer verwijzen wij naar onze website www.fintessa.nl.