Na de zeer teleurstellende resultaten bij de Europese verkiezingen van 9 juni 2024, heeft president Macron besloten om het parlement te ontbinden en vervroegde verkiezingen uit te schrijven. Voorlopig lijkt deze gok niet aan te slaan, althans wat financiële markten betreft.
In de dagen na 9 juni nam de Franse beurs een stevige duik, en trok hiermee de andere Europese beurzen mee in zijn slipstream. Hoe moeten we deze situatie kaderen? Zijn er andere precedenten waarop we kunnen terugvallen?
Het Franse kiessysteem
Het Franse kiesstelsel dateert van 1958, ten tijde van De Gaulle, en is vrij complex. Het is een semi-presidentieel systeem waarbij de president heel wat bevoegdheden heeft met zelfs de mogelijkheid om het parlement (577 zetels) te omzeilen.
De verkiezingen worden in twee rondes georganiseerd. In de eerste ronde worden alleen diegenen gekozen die een absolute meerderheid van meer dan 50% van de stemmen hebben gekregen, op voorwaarde dat ten minste 25% van de kiesgerechtigde burgers zijn stem heeft uitgebracht.
Het radicaal-rechtse Rassemblement National van Marine Le Pen werd in de eerste ronde de grootste, met 33 procent van de stemmen. De linkse alliantie Nouveau Front populaire kreeg 28 procent, en de coalitie van president Macron eindigde als derde met 20 procent.
Nu in de meeste districten in de eerste ronde niemand is gekozen, vindt zondag 7 juli een tweede ronde plaats. Alleen kandidaten die aan de eerste ronde hebben deelgenomen, kunnen daaraan meedoen. Hiervoor moeten ze in de eerste ronde de steun van ten minste 12,5% van de kiesgerechtigden hebben verworven.
Populistisch financieel beleid
De meest recente peilingen bevestigen nog eens de Europese uitslag, tenminste wat de grote partijen betreft. Het extreemrechtse RN heeft een ruime voorsprong, gevolgd door de linkse alliantie. Alles wijst erop dat de Franse kiezer deze verkiezingen belangrijk vindt, met peilingen die een grote opkomst voorspellen.
De krachtige wind in de zeilen van extreemrechts heeft repercussies voor de beleidskeuzes, zo bleek althans uit de Europese en de huidige campagne. Voor de markten zijn voornamelijk geopolitieke (Frexit, Navo-exit?) en budgettaire keuzes van belang.
De populistische budgettaire intenties en hun mogelijke impact vormen een probleem. Hier zijn de implicaties echter niet beperkt tot het RN ; ook de progressief-linkse alliantie komt met een budgettair revivalpakket dat wenkbrauwen doet fronsen.
Wat economische beleidsopties betreft, zijn er trouwens meer gelijkenissen dan verschillen tussen beide formaties. Voorlopig valt de schade nog mee en is de risicopremie op de Franse staatsobligaties met een aanvaardbaar aantal basispunten gestegen.
Het Verenigd Koninkrijk en Italië
In het recente verleden zagen we elders in Europa een drama, namelijk in het Verenigd Koninkrijk in september 2022. De pas aangetreden conservatieve regering van Liz Truss (6 september 2022) kwam met een budgettaire bom - een recordbedrag aan belastingverlagingen - die de rente op staatsobligaties deed katapulteren van 4% naar 5%.
Dit dwong de Engelse centrale bank om stevig in te grijpen om alsnog een financiële crisis te vermijden. Het resultaat was dat het “mini-budget” werd opgeborgen en Liz Truss al op 20 oktober 2022 haar ontslag als premier indiende.
Wat betreft de budgettaire intenties moet Frankrijk misschien wat externe obstakels overwinnen. Dit geldt trouwens ook voor België, getuige de update van de zwarte lijst van de Europese Commissie van 19 juni. De excessieve deficit-procedure kan op korte termijn punitieve gevolgen kan hebben voor bepaalde lidstaten. Bovendien moeten institutionele en juridische hindernissen overwonnen worden, en heeft de Franse president de macht om bepaalde processen te counteren of te bevriezen.
Een ander voorbeeld dat misschien indicatief kan zijn dateert van 25 september 2022. In de aanloop naar de nationale verkiezingen in Italië was er heel wat commotie rond het feit dat de extreemrechtse en anti-Europese formatie geleid door de beweging Fratelli d’Italia van Georgia Meloni de verkiezingen zou winnen. Zij slaagde hier inderdaad in en behaalde met 43,78% van de stemmen een absolute meerderheid in zetels (277 op een totaal van 390, of 60,77%).
Het zal waarschijnlijk in Frankrijk nog niet zo’n vaart lopen maar belangrijker wat de markten aangaat is hoe de Italiaanse beurs reageerde op dit gigantische succes van de Meloni-formatie:
Er is dus duidelijk een signaalfunctie van financiële markten voorafgaand aan de verkiezingen, waarna de realiteitszin terug intreedt. Mevrouw Meloni paste zeer snel haar retoriek aan zodra de verkiezingscampagne achter de rug was en zij een regering vormde.
In Frankrijk vandaag is het nog niet duidelijk in welke mate dit Italiaanse scenario een copy-paste kan krijgen, maar het is evident dat bepaalde campagnedromen bij dromen zullen blijven, of nu extreem-links of extreem-rechts aan het stuur komt. Hetzelfde geldt trouwens ook voor België en de huidige regeringsformaties op legioniveau.
Iedere maand de meest recente financiële inzichten in uw inbox? Schrijf u in op de newsletter van Nagelmackers voor regelmatige deskundige updates.
Christofer Govaerts is Chief Economist & Investment Strategist bij Bank Nagelmackers. Deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.