Nederlandse pensioenfondsen beheren gezamenlijk een bedrag van ongeveer 1.000 miljard euro. Internationaal gezien heeft ons land één van de best georganiseerde en rijkste pensioenstelsels. Het is een stelsel waar wij trots op mogen zijn, maar ook een stelsel dat de laatste jaren behoorlijk onder druk is komen te staan.
De Nederlandsche Bank heeft recent in de pensioenwereld voor opschudding gezorgd. De toezichthouder besloot de lange termijn rekenrente met ingang van 15 juli te verlagen van 4,2 naar 3,3 procent. Voor pensioenfondsen betekent dit (opnieuw) een daling van hun dekkingsgraad, terwijl ze net weer een beetje lucht kregen door de stijgende koersen op de beurs. De kritiek op deze maatregel van DNB was dan ook niet van de lucht.
Wat betekent dit?
Wat houdt deze rekenrente nu precies in en wat betekent een lagere dekkingsgraad voor de gepensioneerden? De rekenrente wordt mede afgeleid van de marktrente die geldt voor beleggingen met weinig tot geen risico. Om deze rekenrente vast te kunnen stellen maakt DNB gebruik van de Ultimate Forward Rate. Hierbij wordt gekeken naar het voortschrijdend gemiddelde van de verwachte rentestand voor de komende twintig jaar en is gebaseerd op de lange termijnvoorspellingen van de voorgaande zes jaar.
Nu hebben pensioenfondsen niet alleen bezittingen in de vorm van beleggingen in bijvoorbeeld aandelen, obligaties en onroerend goed, maar ook verplichtingen naar de deelnemers; de gepensioneerden. Deze verplichtingen zijn de in de toekomst nog uit te keren pensioenen. De verhouding tussen bezittingen en verplichtingen noemt men de dekkingsgraad. De dekkingsgraad dient tenminste 100 procent te bedragen om aan de verplichtingen te kunnen voldoen. Daar is een pensioenfonds tenslotte voor opgericht. Overigens wordt door de toezichthouder een ruimere marge aangehouden en spreekt men bij minder dan 105 procent al van onderdekking.
Wanneer de rekenrente daalt, stijgen weliswaar de bezittingen. Een dalende rente is immers gunstig voor de meeste beleggingen. Daar staat tegenover dat de verplichtingen nog meer toenemen. Dat komt doordat gemiddelde looptijd van de bezittingen korter is dan die van de verplichtingen. Verplichtingen hebben al snel een drie keer zo lange looptijd en zijn daardoor ook rentegevoeliger. Het verlies op de verplichtingen is dus groter dan de winst op de bezittingen. Zo kan het gebeuren dat, hoewel de beurskoersen stijgen, pensioenfondsen toch onder hetverplichte niveau van hun dekkingsgraad zakken. De sinds de crisis fors gedaalde marktrente heeft de pensioenfondsen daardoor midscheeps geraakt.
Slachtoffer
In de media wordt enigszins tendentieus nogal eens melding gemaakt van tegenvallende beleggingsresultaten van de pensioenfondsen. Een enkele uitzondering daargelaten is dat echter niet juist. De rendementen van de pensioenfondsen zijn over het algemeen redelijk tot goed, maar tegen een historisch lage marktrente valt niet op te beleggen. Je zou kunnen stellen dat de gepensioneerden het slachtoffer zijn van het lage rentebeleid van de Europese Centrale Bank. Net als de spaarders betalen zij de prijs voor het oplossen van deze crisis.
Waarom verlaagt DNB de rekenrente dan toch? DNB is zich zeer bewust van de gevolgen van haar beleid, maar wijst tevens op de negatieve effecten in het geval ze niets zou doen. Van een te hoge rekenrente gaan namelijk negatieve prikkels uit. Het gevaar is dat de fondsen zich dan rijk rekenen, waardoor teveel geld wordt uitgegeven en er te weinig binnenkomt. Wanneer de fondsen te veel geld uitgeven blijft er voor de jongeren mogelijk te weinig over.
Meer realistisch
Een rekenrente van 4,2 procent staat in geen verhouding tot de veel lagere reële marktrente. Bedenk dat het effectief rendement op een tienjarige staatsobligatie inmiddels nog maar zo’n één procent bedraagt. Zo bezien is de stap van DNB er één in de richting van een meer realistische situatie. Overigens had deze maatregel al per 1 januari in moeten gaan, maar werd mede door kritiek vanuit de Tweede Kamer uitgesteld.
Het ziet er voorlopig nog niet naar uit dat de rente structureel gaat stijgen. De lage rente blijkt noodzakelijk om het economisch herstel in de Eurozone te bevorderen.Opvallend is dat verzekeraars nog wel met de hogere rekenrente van 4,2 procent mogen rekenen. De reden hiervoor is dat verzekeraars onder een strenger regime vallen. Het heeft ook te maken met de niet erg benijdenswaardige positie waarin vooral levensverzekeraars zich bevinden. Daar zullen de toezichthouders zich terdege van bewust zijn.
Martine Hafkamp is algemeen directeur van Fintessa Vermogensbeheer. Fintessa is een zelfstandig, onafhankelijk en gespecialiseerd vermogensbeheerkantoor uit Baarn, en tweevoudig winnaar van de Gouden Stier. Deze publicatie is samengesteld door Fintessa B.V. De in deze publicatie vermelde gegevens zijn ontleend aan door Fintessa B.V. betrouwbaar geachte bronnen en publiekelijk bekende informatie. Deze publicatie bevat beleggingsaanbevelingen, maar geen beleggingsadvies noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Voor de juistheid en volledigheid van de genoemde feiten, gegevens, meningen, verwachtingen en uitkomsten daarvan kan Fintessa B.V. niet instaan. Fintessa B.V. is een beleggingsonderneming en beschikt over een vergunning op grond van de Wet financieel toezicht. Fintessa B.V. staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandsche Bank. Voor de uitgebreide Disclaimer verwijzen wij naar onze website www.fintessa.nl.